Υποκείμενο- Ρήμα - Αντικείμενο, Μεταβατικά - Αμετάβατα ρήματα

Ρήμα – Υποκείμενο – Αντικείμενο

Μεταβατικά – αμετάβατα ρήματα

Ρήμα: Είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει ότι κάποιος ή κάτι ενεργεί, παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

π.χ. Ο Κώστας παίζει κιθάρα.

        Η Μαρία βρέχτηκε.

        Ο Γιάννης κοιμάται.

Υποκείμενο: Είναι η λέξη της πρότασης που δείχνει κάποιος (κάποια, κάποιο, κάποιοι, κάποιες, κάποια) κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

π.χ. Ο Κώστας παίζει κιθάρα.

Η Μαρία βρέχτηκε.

Ο Γιάννης κοιμάται.

¶      Για να βρούμε το υποκείμενο, απαντούμε στην ερώτηση ποιος/ ποια/ποιο …

¶      Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική.

¶       Το υποκείμενο είναι (συνήθως) ουσιαστικό ή αντωνυμία.

¶      Συχνά το υποκείμενο παραλείπεται, γιατί εννοείται.

¶      Στην περίπτωση που το ρήμα είναι απρόσωπο το υποκείμενο είναι μία ολόκληρη πρόταση. Σε αυτήν την περίπτωση η πρόταση (που είναι υποκείμενο στο ρήμα), ξεκινάει με το να, το ότι ή το πώς  απαντά στην ερώτηση τι.

π.χ. Η μαθήτρια διαβάζει τα μαθήματά της.

       (Ποια διαβάζει; Η Ελένη –υποκείμενο/ ουσιαστικό)

       Αυτή διαβάζει τα μαθήματά της.

       (Ποια διαβάζει; Αυτή –υποκείμενο/ αντωνυμία)

       Διαβάζει τα μαθήματά της.

       (Ποια διαβάζει; Αυτή –το υποκείμενο εννοείται)

       Φαίνεται ότι/ πως θα βρέξει σήμερα.

       (Τι φαίνεται; Ότι/Πως θα βρέξει σήμερα. –το υποκείμενο είναι πρόταση)

Αντικείμενο: Είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του υποκειμένου.

π.χ. Ο Κώστας παίζει κιθάρα.

¶      Για να βρούμε το αντικείμενο, απαντούμε στην ερώτηση τι ή (σε) ποιον.

¶      Το αντικείμενο είναι πάντα σε πτώση αιτιατική

¶      Το αντικείμενο είναι (συνήθως) ουσιαστικό, επίθετο, μετοχή ή αντωνυμία (στην τελευταία περίπτωση συχνά χρησιμοποιείται ο ασθενής τύπος της αντωνυμίας).

¶      Επίσης, το αντικείμενο μπορεί να είναι ονοματική φράση (φράση χωρίς ρήμα) ή ολόκληρη πρόταση (φράση με ρήμα).

¶      Σε μία πρόταση μπορεί να υπάρχουν δύο αντικείμενα.

Τα ρήματα που έχουν αντικείμενο λέγονται μεταβατικά, ενώ αυτά που δεν έχουν αμετάβατα.

π.χ.*  Η Μαρία μού χάρισε το μολύβι.

      (Τι χάρισε; Το μολύβι –αντικείμενο/ ουσιαστικό

       Σε ποιον το χάρισε; Σε εμένα/ μου –αντικείμενο/αντωνυμία- ασθενής

      τύπος).

        Το ρήμα είναι μεταβατικό, γιατί έχει αντικείμενο.

      * Η θεία κάνει παρέα στη μητέρα μου.

      (Τι κάνει; Παρέα στη μητέρα μου –αντικείμενο/ονοματική φράση).

       Το ρήμα είναι μεταβατικό.

      * Κανονίσαμε να συναντηθούμε.

      (Τι κανονίσαμε; Να συναντηθούμε –αντικείμενο/πρόταση).

       Το ρήμα είναι μεταβατικό.

      * Ο Γρηγόρης τρέχει γρήγορα.

         Το ρήμα είναι αμετάβατο, γιατί δεν έχει αντικείμενο.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

1. Να βρείτε τα ρήματα και τα υποκείμενα του παρακάτω κειμένου:

Η Ασπρούδα ήταν το πιο περήφανο πουρνάρι της περιοχής. Ήταν θεόρατο. Οι ρίζες του έμπαιναν βαθιά κι άγγιζαν την καρδιά της γης. Ο κορμός του είχε ως δέκα μέτρα περιφέρεια. Και οι κλώνοι του απλώνανε κι άγγιζαν το παλιόκαστρο. Κι εκείνη η θεόρατη κορυφή του, που πήγαινε μεσούρανα, περήφανη κι αλύγιστη, όσοι βοριάδες κι αν φυσούσαν…

                                                                                                                                                                                                                           Ελένη Χωρεάνθη, Η Ασπρούδα

Υποκείμενο	Ρήμα

2. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων και να σημειώσετε Χ στην κατάλληλη στήλη:

Πρόταση	Μεταβατικό	Αμετάβατο
Ο Γιώργος έφυγε νωρίς.
Η Αντωνία παίζει πιάνο.
Έμαθα πως θα σχολάσουμε νωρίτερα.
Ο πάνθηρας τρέχει γρήγορα.
Το μωρό τρώει κρέμα με λαχανικά.

3. Να υπογραμμίσετε τα μεταβατικά ρήματα των παρακάτω προτάσεων και να τα γράψετε στον πίνακα με τα αντικείμενά τους.

Σχεδιάζω να πάω εκδρομή. Ο αθλητής τρέχει όσο πιο γρήγορα μπορεί. Η Κορίνα μιλάει ακατάπαυστα. Ανυπομονώ να πάω στο πάρτι. Έγραψε μία ευφάνταστη ιστορία. Η πωλήτρια σού έδωσε το φόρεμα. Έπαιξε στην κιθάρα ένα γνωστό τραγούδι. Το εισιτήριο αναγράφει τον αριθμό της θέσης μας. Μας ζήτησε να σταματήσουμε να μιλάμε

Μεταβατικό Ρήμα Αντικείμενο/ Αντικείμενα